Jaarverslag 2023

Culturele ontmoetingsplek
Jaarverslag 2023

Jaarverslag 2023

Feestelijke, culturele ontmoetingsplek

Keramiekmuseum Princessehof in Leeuwarden heeft een bijzonder feestelijk jaar achter de rug. De tentoonstelling Feest! was het hele jaar te zien en heeft gezorgd voor veel vieringen met verschillende doelgroepen. Het museum organiseerde onder andere een Iftarmaaltijd tijdens de Ramadan, een Pesachviering en een ketikoti-rondleiding. Dit laatste sloot prachtig aan bij de muzikale theatervoorstelling Un dia nobo - Wan nyun dey - In nije dei van Pier 21, die plaatsvond in de tuin van het Princessehof. Ook ging het museum in gesprek met bewoners van Leeuwarden-Oost over wat zij vieren en hoe. Een kleine presentatie van de resultaten is nu te zien in de ontvangsthal van het Princessehof, deze is vrij toegankelijk.

Terugblik op 2023

Keramiekmuseum Princessehof kijkt met 43.000 bezoekers tevreden terug op 2023. Het jaar begon met een dieptepunt, toen bij een inbraak elf voorwerpen zijn ontvreemd. De diefstal is een kras op onze ziel, maar na het treffen van extra veiligheidsmaatregelen kon het museum snel heropend worden. Bezoekers konden genieten van de tentoonstelling Feest!, die laat zien hoe in heel Nederland feest wordt gevierd; van Pesach en Ketikoti tot Carnaval en Divali. Het museum kon hiermee nog meer invulling geven aan zijn rol als culturele ontmoetingsplek. We delen graag nog enkele hoogtepunten uit het jaar:

  • De tentoonstelling Feest! werd door het publiek lovend ontvangen met een 8,2.
  • Het activiteitenprogramma, gericht op ontmoeting, was succesvoller dan ooit.
  • We ontvingen veel leerlingen voor onze op maat gemaakte onderwijsprogramma’s en de jaarlijkse ontwerpwedstrijd.
  • Met twee bijzondere verwervingen konden we aandacht voor het koloniale verleden vergroten.
  • In de tuin speelde de voorstelling Un dia nobo van Pier21, over de doorwerking van het slavernijverleden in Fryslân.
  • We trapten onze nieuwe programmalijn over duurzaamheid af met twee hedendaagse kunsttentoonstellingen: EKWC@Princessehof: Keeley Haftner – Carbon Copies en Sustainable Ceramics #1: Recycled, Repaired, Reactivated.
  • Samen met bewoners van wijken in Leeuwarden-Oost documenteerden we welke feesten zij vieren en hoe ze dat doen. De resultaten zijn te zien in de hal van het museum.
  • Voor prikkelgevoelige mensen stellen we het museum sinds dit jaar apart open.
  • Ons succesvolle kookboek kreeg een tweede druk en is verkrijgbaar in de museumwinkel (ook online). Nieuwe Vrienden van het museum krijgen het boek gratis, dit zorgde afgelopen jaar voor 47 nieuwe vrienden.
  • We konden handtekeningen zetten onder prestigieuze samenwerkingen voor twee internationale tentoonstellingen in 2024.

Tentoonstellingen

De tentoonstelling Feest! werd door het publiek lovend ontvangen met een 8,2 en trok een zeer divers publiek. Op de vraag welke feesten de bezoekers zelf vierden, kwamen zeer uiteenlopende antwoorden binnen: Eid al-Fitr (Suikerfeest), Pesach, Selamatan, Divali, kerst en meer. Ruim een derde van de bezoekers gaf aan naar de tentoonstelling te gaan wegens interesse in andere culturen. Persoonlijke audioverhalen vormen het uitgangspunt van de tentoonstelling, waarin twaalf installaties te zien zijn met veel keramiek uit het depot van het museum én gekoesterde voorwerpen van feestvierders uit heel het land. Feest! is nog te zien tot en met 7 januari 2024.

Feest! in het Princessehof
Feest! in het Princessehof

Het museum besteedde dit jaar (en zal dit de komende jaren blijven doen) extra aandacht aan duurzaamheid en keramiek. Vanaf 29 april t/m 29 oktober 2023 presenteerde het Princessehof de tentoonstelling EKWC@Princessehof: Keeley Haftner – Carbon Copies. Het werk van Haftner (Canada, 1985) draait om duurzaamheid, in het specifiek om de ecologische voetafdruk. Ze presenteerde in het Princessehof negen sculpturen, gemaakt van afgedankte, verpulverde werken van kunstenaar Frances Whitehead. In Sustainable Ceramics #1: Recycled, Repaired, Reactivated, te zien tot en met 3 november 2024, richten kunstenaars en ontwerpers uit binnen- en buitenland hun blik op de toekomst van duurzaamheid binnen hun vakgebied. Door materiaal opnieuw te gebruiken, werk te repareren en te reactiveren hebben de werken aanzienlijk minder negatieve impact op de planeet.

Tentoonstellingen geopend in 2023 Periode
EKWC@Princessehof: Keeley Haftner – Carbon Copies

29 april t/m 29 oktober 2023

Sustainable Ceramics #1: Recycled, Repaired, Reactivated

25 november 2023 t/m 3 november 2024

 

Keeley Haftner
Keeley Haftner
Sustainable Ceramics #1
Sustainable Ceramics #1

Maria Louise en Escher

Het museum besteedt verder doorlopend aandacht aan twee oudbewoners van het paleis: Maria Louise, stammoeder van ons koningshuis en M.C. Escher. Op 17 juni 2023, precies 125 jaar geleden dat Escher werd geboren, was het museum gratis open. Om zijn leven en zijn kunst te vieren waren van juni tot september zeven 3D-kunstwerken in de binnenstad van Leeuwarden te vinden, als ode aan de iconische graficus.

Leon Keer maakt 3D-kunstwerken in de binnenstad van Leeuwarden, als ode aan de iconische graficus.
Leon Keer maakt 3D-kunstwerken in de binnenstad van Leeuwarden, als ode aan de iconische graficus.

Collectie

De collectie van circa 35.000 objecten is voortdurend in beweging. In 2023 konden 36 schenkingen en 17 aankopen worden toegevoegd aan de collectie. Een dag na Ketikoti heeft het museum een anti-slavernij medaillon van Wedgwood aangekocht op een veiling. Het medaillon werd vanaf 1787 geproduceerd en verspreid door Josiah Wedgwood (1730-1795), grondlegger van de nog altijd zeer bekende fabriek. De verwerving geeft niet alleen kleur aan een van de belangrijkste vernieuwers in de geschiedenis van de Europese keramiek, maar maakt het voor het museum ook mogelijk om te vertellen over de aanloop naar een belangrijke kentering in de geschiedenis. Dit verhaal wordt verder geïllustreerd door een eveneens op de veiling aangekochte Franse Empire vaas (circa 1815-1830) met een allegorische voorstelling op de afschaffing van de slavernij.

Anti-slavernij medaillon Wedgwood - Collectie Keramiekmuseum Princessehof, Leeuwarden
Anti-slavernij medaillon Wedgwood - Collectie Keramiekmuseum Princessehof, Leeuwarden
Empire vaas met allegorische voorstelling - Collectie Keramiekmuseum Princessehof, Leeuwarden
Empire vaas met allegorische voorstelling - Collectie Keramiekmuseum Princessehof, Leeuwarden

Nieuwe kunstenaars en makers

Als nationale Keramiekmuseum zien we ook een belangrijke rol voor ons in de hedendaagse keramiekwereld. Niet alleen als het gaat om kunst en design, maar ook het maakpoces, de grondstoffen en het duurzaamheidsaspect. Samen met EKWC presenteren we recente artistieke ontwikkelingen en werken we samen met toegepaste opleidingen, ook om het onderzoek naar een duurzamer productieproces te stimuleren. Een bijdrage van het Mondriaan Fonds stelt ons nog meer in staat om kansen te creëeren voor kunstenaars en makers. Het museum voegde in 2023 onder andere het werk Ever Save - Ever Have toe aan de collectie. Speciaal voor de tentoonstelling Sustainable Ceramics #1 maakte Cleo Mussi een mozaïek met klimaatactivist Gretha Thunberg in de hoofdrol. "Ze was het perfecte onderwerp, omdat ze zich verbindt  met de volgende generatie als het gaat om haar aanpak om de klimaatcrisis op te lossen. Ze pleit ervoor dat iedereen kan en zou moeten bijdragen, zelfs als het maar op een kleine manier is. Samen kunnen we grote dingen bereiken." Werk van Cleo Mussi was nog nooit eerder vertoond in Nederland en dus een belangrijke aanvulling op de Collectie Nederland. 

Cleo Mussi - Ever Save - Ever Have, keramisch mozaïek, 2023
Cleo Mussi - Ever Save - Ever Have, keramisch mozaïek, 2023

Online

De collectie werd verder toegankelijk gemaakt via laagdrempelige artikelen op de website, in de nieuwsbrief of via de social mediakanalen. De site van het Princessehof is dit jaar 125.000 keer bezocht. 80% van de bezoeken kwam uit Nederland. De site werd verder goed bezocht vanuit België, Ierland, Duitsland, Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk, China, Frankrijk en Zuid-Korea. 47% vond ons via een zoekmachine, 25% kwam direct op de site en we zijn er trots op dat maar liefst 17% werd doorverwezen via een andere site, de nieuwsbrief of social media. Facebook is hierbij het effectiefste social mediakanaal. De homepage werd het meest bezocht, gevolgd door de pagina over Feest!. Hierna volgden de pagina over Escher, de entreeprijzen, de pagina over Maria Louise en de collectiepagina. 

Bezoekersroute Kunst en Koken 
Bij het kookboek van het Princessehof is een videoserie gemaakt. Via een speciale website kunnen bezoekers een route volgen langs de voorwerpen uit het boek en ter plekke de video's bekijken. De minidocu's zijn ook via de website te bekijken.  

Nieuwsbrief
De nieuwsbrief van het Princessehof telt meer dan 4.000 leden. De nieuwsbrief wordt ontzettend goed gelezen: met een openingspercentage van 50% zitten we ver boven het gemiddelde van 20% tot 30%. We verstuurden in 2023 11 nieuwsbrieven, met name over tentoonstellingen en activiteiten, maar ook (verhalen over) collectiestukken komen aan bod. De nieuwsbrief over de zomervakantie werd het best geopend met 57%. Naar specifieke groepen (bijvoorbeeld bezoekers van activiteiten of tentoonstellingsopeningen) sturen we bovendien nieuwsbrieven op maat. 

Social media
Op Facebook heeft het Princessehof 5.700 fans en op Instagram 4.000 volgers. We bereikten in 2023 ruim 236.000 mensen met onze berichten. Op Facebook is 80% van onze volgers vrouw en 30% is 65+. 45% is tussen 45 en 65 jaar. 25% is jonger dan dat. Op Instagram is 70% vrouw en is het grootste deel (50%) tussen 35 en 55 jaar. 25% is jonger dan 35 en 25% is 55+. Opvallend is dat een groot deel van de volgers op Instagram van buiten Nederland komt: 44%. We merkten dat de berichtgeving rond de inbraak de meeste interactie opleverde. Drie van de top 5 berichten gingen over dit onderwerp en kregen elke tussen de 435 en 865 reacties. Met 668 likes was het bericht over eierschaalporselein ook populair en een bericht over street-art rond Escher kreeg 262 likes. Op Instagram kreeg de inbraak ook de meeste aandacht met 339 en 315 reacties. Een bericht over het getatoeëerde beeldje van Jessica Harrison kreeg 245 likes en een post over delfts blauwe mode 224. Een speelse reel over typisch museumweer kreeg 217 likes. 

Activiteiten

Het Princessehof verwelkomde dit jaar een zeer divers publiek. Met activiteiten als een Iftarmaaltijd tijdens de Ramadan, een Pesachviering en lichtjesfeesten wist het museum bezoekers te trekken die normaal niet snel over de drempel zouden stappen.

Indonesische kruidenworkshop
Indonesische kruidenworkshop
Pesachviering
Pesachviering
Iftarmaaltijd
Iftarmaaltijd
Keti Koti
Keti Koti

De tuin van het Princessehof was deze zomer het toneel van de voorstelling Un dia nobo - Wan nyun dey - In nije dei van Pier21, over de doorwerking van het slavernijverleden in Fryslân. Het Princessehof sloot daarnaast aan bij een project van de Gemeente Leeuwarden, dat zich richt op het verbeteren van de leefbaarheid in de wijken in Leeuwarden-Oost. Het museum ging in gesprek met bewoners om erachter te komen wat zij vierden en hoe ze dat deden. In de ontvangsthal van het museum is een kleine presentatie te zien van de resultaten. Ook met andere projecten creëerden we verbinding met bewoners, zoals een moederdagviering voor alleenstaande moeders, privérondleidingen voor lokale keramiekverzamelaars, workshops en kaartjes-schrijfacties tijdens het buurtfeest.

Un dia Nobu
Un dia Nobu
Fotowand Leeuwarden Oost
Fotowand Leeuwarden Oost

We stelden het museum dit jaar voor het eerst eerder open voor mensen met bijvoorbeeld hersenletsel, long-covid, dementie, autisme en andere bijzonderheden die maken dat prikkels uitputtend zijn, voor een rustiger bezoek. Voor kinderen organiseerde het museum weer een uitverkochte Prinsen- en Prinsessendag en gratis vakantie-activiteiten. 

Prinsen- en Princessedag
Prinsen- en Princessedag

Onderwijs

De speciale onderwijsprogramma’s konden ook dit jaar weer rekenen op veel enthousiasme. De grootste groep kwam vanuit het basisonderwijs: 2.700 kleuters bezochten via het kunstmenu van Leeuwarden de tentoonstelling Feest!. De kinderen konden prinses Marijke bijvoorbeeld helpen met het organiseren van een feestje en een feestelijke tafel dekken. Met het educatieprogramma sloten we aan bij Weet wat je viert, een landelijk project op initiatief van Museum Catharijneconvent. Hierdoor was onder andere het vervoer voor scholen naar deze tentoonstelling gratis. In drie rondes ontvingen we zo’n 700 leerlingen vanuit het Voortgezet Onderwijs en daarvan zonden bijna 300 leerlingen werk in voor de jaarlijkse ontwerpwedstrijd. Ook boden we ruimte aan maatwerk voor een aantal bijzondere onderwijsgroepen: in samenwerking met docenten van ISK Sneek (internationale schakelklassen) is gewerkt aan een voor nieuwkomers toegankelijke vorm van het onderwijsprogramma bij Feest!. Daarnaast dompelden studenten van de opleiding Creatief Vakman van Firda zich 10 weken lang onder in de wereld van keramiek en brachten een inspiratiebezoek aan Feest!. Hun ontdekkingen kregen in plek in de speciale onderwijspresentatieruimte, ter afwisseling van de winnaars van de ontwerpwedstrijd voor voortgezet onderwijsleerlingen. Onze vaste tentoonstelling wordt sinds een aantal jaar als inspiratiebron gebruikt door de eerstejaars MBO studenten van Firda. Ze werken tien weken lang aan een rok en een top. Dit programma was in 2023 voor het eerst in een iets aangepaste variant uitgevoerd door leerlingen van het Alfa-college uit Groningen, een samenwerking rond het project G-rond, waarin diverse partners van het Alfa-college duurzaamheid op allerlei manieren verankeren in hun werkwijze. De leerlingen werkten voor dit project met kleding van kringloopwinkels.

Schoolbezoek Feest!
Schoolbezoek Feest!

Over de bezoeker

We ontvingen dit jaar 42.892 bezoekers. Uit publieksonderzoek blijkt dat een groot deel van hen ons specifiek bezoekt vanwege de wisselende grote tentoonstellingen. Het belangrijkste marketingmiddel is het genereren van persaandacht: ruim de helft bezoekt ons omdat ze een artikel gelezen hebben of een item op radio of televisie gezien of gehoord hebben. We zetten hier in onze campagnes uitdrukkelijk op in. We verstuurden in 2023 21 persbericten die opvallend goed geopend werden (40%). Onze uitgebreide lijst met perscontacten wordt hiervoor goed onderhouden. Er werden 500 artikelen geschreven met een advertentiewaarde van meer dan €1.000.000, 

 

In 2023 hebben we een landeijk onderzoek naar het imago en de naamsbekendheid en naar potentiële groeidoelgroepen laten uitvoeren. Uit het onderzoek, afgenomen onder 1.013 Nederlanders die minstens twee keer per jaar het museum bezoeken, waaronder 400 deelnemers uit Noord-Nederland, blijkt dat de naamsbekendheid van het Keramiekmuseum 54% scoort, vergelijkbaar met andere disciplinemusea zoals het Nationaal Glasmuseum. Mensen die bekend zijn met het museum zijn veelal zeer actieve museumbezoekers (meer dan 6 keer per jaar). Wie vetrouwt is met het museum, waardeert het imago als positief tot zeer positief. Onder keramiekliefhebbers bestaat een groeiende groep amateurmakers die het museum nog niet bezocht heeft, een potentiële groeidoelgroep voor de komende jaren. De resultaten stellen ons in staat de marketingbudgetten gerichter in te kunnen zetten. 

Economische betekenis

Het museum droeg niet alleen maatschappelijk en cultureel bij, maar kon ook economisch van betekenis zijn. Zo’n 30.000 bezoekers kwamen speciaal voor het museum naar Leeuwarden en gaven 2,7 miljoen euro uit aan overnachten, winkelen, eten en drinken en andere activiteiten. Er werden 500 artikelen geschreven over het museum (en daarmee ook over de stad) met een advertentiewaarde van meer dan 1 miljoen euro. 

Financiën

Baten (x 1.000) 2022 2023
Directe opbrengsten 371 361
Indirecte opbrengsten 369 381
Subsidies 2.383 2.405
Overige bijdragen 331 129
Totaal 3.454 3.266


De belangrijkste subsidieverstrekker is het Ministerie van OCW op basis van de Erfgoedwet. De gemeente Leeuwarden subisideert het museum eveneens met een subsidie die iets groter is dan de huur voor de gemeentelijke gebouwen die het museum jaarlijks moet betalen. Een groot deel van de inkomsten wordt door onszelf gegenereerd: het succespercentage van de fondsenwerving is maar liefst 70%. 

Lasten (x 1.000) 2022 2023
Salarissen, sociale lasten 1.617 1.691
Afschrijvingen op vaste activa 94 110
Aankopen 93 102
Huisvestingskosten 507 613
Overige kosten 972 747
Totaal 3.283 3.263
Resultaat 171 9.132

 

Organisatie

Keramiekmuseum Princessehof vormt samen met het Fries Museum een gezamenlijke organisatie. Bijna alle medewerkers worden door beide musea betaald, dus er is wederzijds invloed op de organisatie. In 2023 moest het Fries Museum door sterk gestegen lasten en achterblijvende inkomsten van overheid, fondsen en publiek flink bijsturen. In 2025 moeten de lasten 20% lager zijn om zwarte cijfers te schrijven. In het voorjaar zijn verschillende scenario's onderzocht, in de zomer zijn keuzes gemaakt en in het najaar is de uitvoering voorbereid. We zijn erin geslaagd, mede dankzij een wijziging van de organisatie. We konden gedwongen ontslagen vermijden, waardoor we zoveel mogelijk energie kunnen behouden en ook op korte termijn kosten kunnen besparen. Twee van de drie lijnmanagers zijn na hun vertrek niet vervangen en ook in 2024 zullen contracten eindigen zonder vervanging. Het MT bestaat voortaan uit vijf in plaats van zeven leden. 

In 2023 werkten 67 personen bij de organisatie. Zij werkten 11,11 fte voor het Keramiekmuseum Princessehof. Daarnaast waren er 47 stagiars en maar liefst 155 vrijwilligers.

Het museum werd dit jaar verder gevisiteerd in opdracht van het ministerie van OCW, voor de vierjaarlijkse evaluatie. De visitatiecommissie schreef dat ze onder de indruk was van de kwaliteit van dit (internationale) museum en de gesprekken met gedreven medewerkers die professioneel worden aangestuurd in een organisatie met een open cultuur. De aanbevelingen, zoals een verdere ontwikkeling van herkomstonderzoek en digitalisering neemt het museum mee in de komende beleidsperiode. 

Partners, vrienden en sponsors

De vriendenclub van het museum werd dit jaar uitgebreid met 50 mensen, vooral dankzij een speciale actie waarbij nieuwe vrienden een gratis kookboek kregen. Het museum organiseert sinds 2022 ook de activiteiten en de promotie voor de Vereniging Vrienden van het Princessehof. Zo werd in 2023 een excursie georganiseerd naar het museum Beelden aan Zee en het Tegelmuseum. Ook de Club Céramique groeide. Ze bracht (samen met de Alma-Tademakring) een exclusief bezoek aan Dekema State in Jelsum.

Partners

Ministerie van Onderwijs, cultuur en wetenschap
Ottema-Kingma Stichting
Gemeente Leeuwarden

 

Fondsen

Club Céramique
Cultuurfonds
Het Nieuwe Stads Weeshuis
Keramiekstichting Smeele van der Meulen
Leeuwarder Ondernemers Fonds
M.A.O. C. Gravin van Bijlandt Stichting
Mondriaan Fonds
M.A.O.C. Gravin van Bijlandt Stichting
Prins Bernhard Cultuurfonds Fryslân
St. Anthony Gasthuis
Stichting Zabawas
Stichting Old Burger Weeshuis
Stichting Ritske Boelema Gasthuis
Stichting Van Achterbergh-Domhof
VSBfonds
Vereniging van Vrienden Keramiekmuseum Princessehof

 

© Keramiekmuseum Princessehof - alle rechten voorbehouden disclaimer