Vietnamese feniks

De vogel spert zijn bek wijd open. Zijn trots geheven kop is getooid met een mooi uitgewerkte kam, en de gedetailleerd weergegeven vleugels liggen strak tegen zijn lichaam. Ze zijn gedecoreerd met verspreide, veerachtige groepjes, geschilderd in onderglazuur-blauw. Aan de achterkant zit een grillig gevormd handvat en de bek van de vogel is de tuit. Het is een verrassende vorm voor een zestiende-eeuwse schenkkan. Minstens zo verrassend is dat hij gemaakt is in Vietnam.

Keramiekmuseum Princessehof is vooral bekend van zijn omvangrijke collectie Chinese en Japanse keramiek. Minder mensen weten echter dat het museum ook een aantal bijzondere objecten uit Thailand en Vietnam bezit. De fantasievol vormgegeven fenikskan is een van de meest spectaculaire voorbeelden. Hoe kan het dat dit soort vroeggedateerde keramiek afkomstig is uit Vietnam, dat niet echt bekend staat als een keramiekland?

Dat heeft met de keramiekbakkers van China te maken. In de late vijftiende eeuw en de vroege zestiende eeuw maakte Vietnamese keramiek een bloeiperiode door, omdat de Chinese regering de export van Chinese keramiek had verboden. Veel Chinese pottenbakkers trokken toen naar Vietnam, op zoek naar werk. Daar deelden ze hun vaardigheden met hun collega’s. De Vietnamezen sprongen snel in het gat dat in de markt was ontstaan. Ze verhandelden de Vietnamese keramiek met buurlanden Thailand en Birma, maar ook met verder gelegen landen zoals de Filippijnen en Indonesië. Vietnam beleefde zijn eigen Gouden Eeuw.

Vooral keramiek in fantasievolle vormen bleek populair. De Vietnamese pottenbakkers produceerden daarom tijdens deze periode vaten in de vorm van vogels, zoogdieren en menselijke figuren. Waaronder deze geweldige schenkkan. De kan is waarschijnlijk gevonden in Indonesië. Dit soort vaten werd daar vaker aangetroffen, omdat Chinese en Zuidoost-Aziatische keramiek er volop verhandeld werd. We weten niet waar dit soort kannen voor werden gebruikt. Zeker niet voor koffie of thee, maar misschien wel voor alcoholische dranken tijdens banketten en rituelen.

Klik op de afbeelding om te vergroten
Klik op de afbeelding om te vergroten

Kan in de vorm van een feniks, Than Hoa, Vietnam, 16de eeuw, steengoed, h. 27,5 cm.

Feniks

De feniks is een mythische vogel die honderden jaren lang leeft, maar alleen verschijnt in tijden van vrede en rust. Zijn staart heeft vijf kleuren, die staan voor de deugden welwillendheid, goedheid, fatsoenlijkheid, kennis en oprechtheid. Omdat hij alle elementen van de mooiste vogels in het dierenrijk in zich verenigt, wordt hij geassocieerd met grote schoonheid. Wanneer een feniks doodgaat, creëert hij zelf een vuur, waaruit hij opnieuw wordt geboren. Het dier staat daarom in het algemeen symbool voor wedergeboorte en het eeuwige leven. De feniks is ook een belangrijk symbool in Azië en wordt in de vele culturen op verschillende manieren afgebeeld. In China werd hij geassocieerd met de keizerin en is hij vaak afgebeeld samen met de draak, het symbool voor de keizer. De combinatie van de draak en de feniks staat voor een lang en gelukkig leven en is ook nu nog een populaire decoratie op huwelijksgiften.

Eva Ströber, oud-conservator Aziatische keramiek bij Keramiekmuseum Princessehof, met dank aan Aafke Koole.

© Keramiekmuseum Princessehof - alle rechten voorbehouden disclaimer